Klauzule abuzywne w kredycie frankowym: analiza władzy banku nad kursem CHF i prawnych konsekwencji tego mechanizmu

Przedmiotem oceny prawnej umów kredytów powiązanych z walutą CHF jest mechanizm przeliczeniowy. To jego wadliwość, a nie wyłącznie fluktuacje kursu walutowego, stanowi fundamentalną przesłankę do ustalenia nieważności zobowiązania. Zrozumienie, w jaki sposób Bank uzyskał nieograniczone uprawnienie do kształtowania długu, jest kluczowe dla oceny prawnej sprawy.

1. Mechanizm toksycznego przeliczenia: istota wady

Większość kwestionowanych umów frankowych (indeksowanych lub denominowanych) nie przewidywała jasnych i obiektywnych zasad ustalania kursu wymiany waluty. Banki wprowadzały do umów klauzule abuzywne (niedozwolone postanowienia umowne), które umożliwiały im jednostronne i arbitralne ustalanie wysokości zadłużenia.

Cały mechanizm koncentrował się na wykorzystaniu wewnętrznych tabel kursowych Banku w dwóch kluczowych momentach transakcji:

• Ustalanie kwoty kredytu (wypłata): Kredyt, wypłacany w PLN, był przeliczany na CHF według własnego, wewnętrznego kursu sprzedaży ustalanego przez Bank.
• Spłata raty (pobieranie): Rata, której nominalna wysokość wyrażona była w CHF, była pobierana z rachunku klienta w PLN, przeliczonych według wewnętrznego kursu kupna Banku.

Wniosek prawny: Bank operował w oparciu o dwa subiektywnie ustalane kursy, co skutkowało generowaniem spreadu walutowego stanowiącego dodatkowy dochód Banku. Klient był pozbawiony możliwości weryfikacji tych tabel kursowych oraz skutecznego wpływu na rzeczywisty rozmiar swojego zadłużenia.

2. Uzasadnienie prawne błędu Banku

Najistotniejszą wadą prawną tych klauzul jest ich sprzeczność z zasadami współżycia społecznego i dobrymi obyczajami, a także naruszenie praw konsumenta wynikające z Dyrektywy 93/13/EWG oraz art. 385¹ Kodeksu cywilnego.

• Brak indywidualnych uzgodnień (Art. 385¹ K.C.): Klauzule przeliczeniowe były elementem wzorca umownego narzucanego, a nie wynegocjowanego indywidualnie.
• Brak transparentności i naruszenie równowagi stron: Bank, jako profesjonalista, wykorzystał swoją dominującą pozycję kontraktową. Klauzule te przyznawały mu jednostronne uprawnienie do samowolnego kształtowania kursu, co bezpośrednio wpływało na realną wysokość długu i rat, godząc w interesy konsumenta.
• Skutek majątkowy: Mechanizm ten prowadził do sytuacji, w której zadłużenie klienta rosło nie tylko z powodu obiektywnych zmian kursu rynkowego CHF/PLN, lecz także poprzez marżę walutową Banku, co dowodzi braku ekwiwalentności świadczeń.

3. Orzecznictwo i konsekwencje nieważności

Wielokrotne orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) oraz Sądu Najwyższego (SN) potwierdziły, że klauzula, która nie umożliwia konsumentowi weryfikacji i przeciwdziałania arbitralności podmiotu ją stosującego, musi zostać uznana za niedozwoloną.

Skutek prawny: Usunięcie tych klauzul z umowy powoduje, że umowa staje się niewykonalna i prawnie nieważna w całości. W konsekwencji tego ustalenia, Bank jest zobowiązany do zwrotu wszystkich pobranych przez lata rat, a Klient zobowiązany jest do zwrotu jedynie nominalnej kwoty pożyczonego kapitału.

Weryfikacja Państwa umowy:

W świetle ukształtowanej linii orzeczniczej, wykorzystanie wady prawnej Banku stanowi klucz do skutecznego dochodzenia roszczeń. Zapraszamy do kontaktu w celu uzyskania precyzyjnej analizy prawnej Państwa umowy, identyfikacji klauzul abuzywnych i oceny szans procesowych.

Niniejszy wpis powstał przy współpracy Kancelarii z Fundacją Mecenat.