Kiedy rozwód jest niemożliwy?

W powszechnym przekonaniu rozpad związku małżeńskiego automatycznie skutkuje możliwością jego szybkiego i nieskomplikowanego rozwiązania przez sąd. W praktyce jednak postępowanie rozwodowe, zgodnie z przepisami prawa rodzinnego obowiązującego w Polsce, może zakończyć się oddaleniem powództwa o rozwód. Istnieją bowiem przesłanki negatywne, których zaistnienie obliguje sąd do odmowy orzeczenia rozwodu – nawet w sytuacji całkowitego i trwałego rozkładu pożycia małżeńskiego.

Dobro wspólnych małoletnich dzieci

Zgodnie z art. 56 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (k.r.o.), sąd nie orzeknie rozwodu, jeżeli wskutek jego orzeczenia mogłoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków. Ocena ta wymaga uwzględnienia takich aspektów jak poczucie bezpieczeństwa dziecka, stabilność emocjonalna, a także warunki wychowawcze i bytowe po rozwodzie. Dobro dziecka ma charakter nadrzędny i może przeważyć nad interesami indywidualnymi stron.

Sprzeczność z zasadami współżycia społecznego

Zgodnie z tym samym przepisem (art. 56 § 2 k.r.o.), rozwód nie może zostać orzeczony również wówczas, gdy jego skutki byłyby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Pojęcie to obejmuje ogólne normy etyczne i moralne przyjęte w społeczeństwie, takie jak lojalność, troska o współmałżonka czy solidarność rodzinna. Przykładowo, sąd może odmówić orzeczenia rozwodu w sytuacji, gdy powód domaga się zakończenia małżeństwa wyłącznie z przyczyn egoistycznych, a pozwany małżonek znajduje się w szczególnie trudnym położeniu – np. choruje przewlekle, nie posiada środków do życia, a rozwiązanie małżeństwa pogorszyłoby jego sytuację życiową w sposób rażący.

Brak zgody małżonka niewinnego

Zgodnie z art. 56 § 3 k.r.o., jeżeli o rozwód występuje małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, sąd może odmówić jego orzeczenia, jeżeli drugi małżonek – niewinny – nie wyraża na to zgody. Odmowa taka jest jednak skuteczna jedynie wtedy, gdy brak zgody nie jest przejawem działania w złej wierze, odwetu lub złośliwości, lecz wynika z obiektywnie uzasadnionych przesłanek – na przykład z przekonania o możliwości odbudowy relacji małżeńskiej lub w celu ochrony wartości rodzinnych.

Podsumowanie

Instytucja rozwodu – mimo iż stanowi przejaw realizacji prawa do autonomii jednostki – nie ma charakteru absolutnego. Ustawodawca wprowadza wyraźne ograniczenia, mające na celu ochronę dobra dziecka, wartości etycznych oraz praw małżonka niewinnego rozkładu pożycia. Przepisy te bywają przedmiotem dyskusji, jako że z jednej strony chronią osoby szczególnie wrażliwe i słabsze, z drugiej jednak mogą być postrzegane jako nadmierna ingerencja w sferę prywatną i ograniczenie wolności osobistej.

Niniejszy wpis powstał przy współpracy Kancelarii z Fundacją Medenat.