Dlaczego Twoja firma musi mieć Compliance?

29 maja 2024
Udostępnij:

  

W dzisiejszym dynamicznym środowisku regulacyjnym, branża gospodarowania odpadami staje przed coraz większymi wyzwaniami związanymi z przestrzeganiem przepisów i norm dotyczących ochrony środowiska. W Polsce, zgodnie z ustawą o odpadach, gospodarowanie odpadami to zbieranie, transport, przetwarzanie odpadów, łącznie z nadzorem nad tego rodzaju działaniami, jak również późniejsze postępowanie z miejscami unieszkodliwiania odpadów oraz działania wykonywane w charakterze sprzedawcy odpadów lub pośrednika w obrocie odpadami.

W odpowiedzi na coraz bardziej złożone regulacje i rosnące oczekiwania społeczne, przedsiębiorstwa w tej branży coraz częściej sięgają po podejścia compliance. W biznesie, compliance często dotyczy przestrzegania przepisów prawa, zasad etycznych, polityk firmy lub standardów branżowych w celu zapobiegania stratom finansowym lub utracie reputacji. To przestrzeganie pewnych standardów, do których dany podmiot jest zobowiązany. Compliance, staje się kluczowym narzędziem zarządzania ryzykiem i zapewniania zgodności z wymaganiami prawnymi. Obszary, którymi powinien zostać objęty systemem zarządzania zgodnością, zależy przede wszystkim od przedmiotu działalności przedsiębiorstwa i tego, co się z nim wiąże. Czyli ryzyk, jakie powstają przy prowadzeniu danego rodzaju działalności.

W kontekście gospodarki odpadami, compliance obejmuje szereg kwestii, począwszy od prawidłowego segregowania i przetwarzania odpadów, aż po zapewnienie zgodności z przepisami dotyczącymi składowania i utylizacji odpadów. Ponadto, compliance odnosi się także do innych aspektów działalności branży, takich jak ochrona środowiska naturalnego, zapobieganie zanieczyszczeniom oraz minimalizacja wpływu na ekosystemy.

W tej branży istnieje wiele obszarów, które powinny być objęte systemem zarządzania zgodnością, aby zapewnić bezpieczne i zgodne z przepisami działanie przedsiębiorstwa. Na uwadze należy szczególnie mieć;

  • Bezpieczeństwo środowiska: Zapobieganie zanieczyszczeniu środowiska poprzez właściwe składowanie, transport i przetwarzanie odpadów, zgodnie z normami środowiskowymi i procedurami bezpieczeństwa.
  • Zarządzanie ryzykiem: Identyfikacja, ocena i kontrola różnorodnych ryzyk związanych z gospodarowaniem odpadami, w tym ryzyka zdrowotne, środowiskowe, operacyjne i finansowe. Zapewnienie wysokiej jakości usług gospodarowania odpadami, w tym właściwej segregacji, przetwarzania i utylizacji odpadów, zgodnie z ustalonymi standardami jakości.
  • Zgodność z prawem: Zapewnienie pełnej zgodności z przepisami prawnymi dotyczącymi gospodarowania odpadami, w tym przepisami krajowymi i międzynarodowymi, takimi jak dyrektywy Unii Europejskiej dotyczące gospodarki odpadami.
  • Obowiązek raportowania: Przedsiębiorstwa zajmujące się gospodarowaniem odpadami powinny regularnie raportować ilość oraz rodzaje odpadów, jakie są zbierane, przetwarzane, utylizowane lub odzyskiwane. Przedsiębiorstwa powinny regularnie dostarczać raporty organom regulacyjnym w celu udokumentowania przestrzegania obowiązujących przepisów dotyczących segregacji, transportu, przetwarzania i utylizacji odpadów. W ramach systemu zarządzania zgodnością w branży gospodarowania odpadami istotne jest także raportowanie wskaźników środowiskowych, takich jak zużycie energii, emisje gazów cieplarnianych, ilość odpadów składowanych na składowiskach czy efektywność procesów recyklingu.

    Niniejszy dokument stanowi wytyczne dotyczące przestrzegania przepisów i norm regulujących gospodarkę odpadami w Polsce. Prowadzenie działalności związanej z zarządzaniem odpadami w Polsce jest ściśle regulowane, podlega zarówno wymogom wynikającym z obowiązujących przepisów prawa, jak i warunkom określonym w posiadanych zezwoleniach lub pozwoleniach a także wymogom Unii Europejskiej. Funkcjonowanie w tej dziedzinie bez niezbędnej decyzji, naruszając jej warunki lub wbrew obowiązującym przepisom, niesie za sobą ryzyko nałożenia szeregu sankcji, w tym głównie administracyjnych kar pieniężnych ale tez sankcji karnych. Dlatego też, posiadanie odpowiedniego compliance'u jest kluczowe dla firm w branży gospodarowania odpadami, aby zapewnić zgodność z przepisami prawnymi, minimalizować ryzyko naruszeń środowiskowych oraz promować zrównoważony rozwój poprzez efektywne zarządzanie odpadami.

 

Kluczowe Ustawy i Ich Znaczenie dla Firm Branży Gospodarki Odpadami

  

W Polsce funkcjonuje kilka istotnych aktów prawnych, które nakładają obowiązki na firmy zajmujące się gospodarowaniem odpadami. Te regulacje są kluczowe dla zapewnienia zgodności działań przedsiębiorstw z przepisami prawa oraz ochrony środowiska. W tej części artykułu skoncentrujemy się na omówieniu tych aktów prawnych i ich roli w regulowaniu działalności firm w branży odpadowej.

 Główną ustawą regulującą kwestie związane z gospodarką odpadami w Polsce jest Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz.U. z 2020 r. poz. 2126). Jest to podstawa do prowadzenia ewidencji odpadów oraz ich odpowiedniego gospodarowania. Główne cele tej ustawy to zapewnienie ochrony środowiska poprzez racjonalne gospodarowanie odpadami, ograniczenie ilości wytwarzanych odpadów, oraz promowanie ich przetwarzania w sposób bezpieczny dla zdrowia i środowiska. Ustawa określa różne rodzaje odpadów (np. definiuje pojęcie odpadów niebezpiecznych) oraz sposób postępowania z nimi, włączając w to ich unieszkodliwianie, recykling, odzysk energii, czy też składowanie. Ponadto, określa odpowiedzialność za gospodarowanie odpadami, w tym obowiązki podmiotów generujących odpady, przedsiębiorców działających na rynku odpadów oraz organów administracji publicznej. Ponadto, określa obowiązki podmiotów generujących odpady, przedsiębiorców działających na rynku odpadów oraz organów administracji publicznej. Ustawa ta reguluje też kwestie obowiązku sporządzania sprawozdań;

 Zgodnie z art. 73 ust. 1 ustawy o odpadach, coroczne raporty na temat produktów, opakowań i zarządzania odpadami z nich powstającymi muszą sporządzać:

  1. przedsiębiorcy, którzy mają obowiązki określone w ustawie z dnia 11 maja 2001 r. dotyczące zarządzania niektórymi rodzajami odpadów oraz opłaty produktowej,
  2. przedsiębiorcy wprowadzający na rynek produkty, o których mowa w ustawie z dnia 11 maja 2001 r., lub ich upoważnieni przedstawiciele.

Zgodnie z art. 75 ust. 1 ustawy o odpadach, co do rocznych sprawozdań dotyczących wytwarzanych i zarządzanych odpadów, obowiązek ten dotyczy:

  1. producentów, którzy muszą prowadzić ewidencję odpadów,
  2. osób prowadzących działalność związane z gospodarowaniem odpadami, z wyjątkiem tych, które zajmują się odbieraniem odpadów komunalnych.

Za złamanie przepisów zawartych w tej ustawie, dotyczących gospodarowania odpadami można ponieść konsekwencje w postaci kary grzywny lub nawet krótkiego pobytu w areszcie, który nie przekracza 30 dni.

Jednak kara finansowa czy krótki czas spędzony w areszcie to nie jedyne kłopoty, jakie może spotkać osobę odpowiedzialną za nieprawidłowości w zakresie odpadów. Osoba taka może mieć poważny problem z uzyskaniem przyszłych zezwoleń na przetwarzanie odpadów lub ich zbieranie. Podobnie, przedsiębiorca może napotkać odmowę wydania zezwolenia, jeśli ktoś z jego wspólników, prokurentów, członków rady nadzorczej lub zarządu został skazany prawomocnym wyrokiem sądu za naruszenie przepisów dotyczących odpadów.

    Dnia 9 maja 2023 r. opublikowana została ustawa z dnia 14 kwietnia 2023 r. o zmianie ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami. Wprowadza ona szereg wymogów dotyczących redukcji ilości odpadów sztucznych oraz propagowania bardziej zrównoważonych praktyk. Przedsiębiorcy z tej branży muszą być zgodni z przepisami dotyczącymi finansowania zbierania i zagospodarowania odpadów powstałych z niektórych jednorazowych produktów z tworzyw sztucznych. Ponadto, mają obowiązek informowania o negatywnym wpływie tworzyw sztucznych na środowisko oraz o dostępności bardziej zrównoważonych alternatyw.

 Wśród najważniejszych postulatów należy wymienić obowiązek finansowania zbierania i zagospodarowania porzuconych w środowisku oraz pozostawionych w publicznych systemach zbierania odpadów powstałych z niektórych jednorazowych produktów z tworzyw sztucznych, obowiązek umieszczania na wybranych produktach informacji/oznakowania o odpowiednich metodach gospodarowania odpadami powstałymi z tych produktów lub o niewskazanych sposobach unieszkodliwiania tych odpadów, obowiązek informowania o obecności tworzyw sztucznych w tych produktach i o wynikającym z tego negatywnym wpływie na środowisko.

Ta nowelizacja zawiera również szereg obowiązków informacyjnych, których podstawowym celem jest edukowanie konsumentów poprzez przekazywanie informacji na temat negatywnego wpływu na środowisko niektórych produktów oraz zachęcanie do korzystania z bardziej zrównoważonych alternatyw. Jak wskazano w opisie do projektu komentowanej ustawy, obowiązek informowania dotyczyć może „dostępności odpowiednich i bardziej zrównoważonych produktów alternatywnych, w tym także produktów wielokrotnego użytku, właściwego gospodarowania odpadami - zgodnie z hierarchią postępowania z odpadami, najlepszych dostępnych praktyk, jak również wpływu zaśmiecania i niewłaściwego postępowania z odpadami powstałymi z tych produktów na środowisko naturalne, jak też na sieci kanalizacyjne co w efekcie ma wpływ na zanieczyszczenie środowiska morskiego.

Dla przedsiębiorców z branży gospodarowania odpadami, także ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami ma kluczowe znaczenie. Reguluje ona m.in. obowiązek uiszczania opłat. Ustawa nakłada na przedsiębiorców obowiązek opłacania corocznej opłaty, która służy pokryciu kosztów zbierania, transportu i przetwarzania odpadów powstałych z wytwarzanych przez nich produktów. Można w niej znaleźć także informacje, co do obowiązku prowadzenia ewidencji produktów wprowadzonych do obrotu oraz ilości odpadów powstałych z tych produktów. Artykuł 3k ust. 1 i ust. 2 tej ustawy wyznacza krąg przedsiębiorców, którzy są zobowiązani do pokrywania kosztów związanych z gospodarowaniem odpadami powstałymi z produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych.

Zgodnie z tym przepisem przedsiębiorcy wprowadzający do obrotu produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych wymienione w odpowiednich sekcjach załącznika nr 9 do ustawy są obowiązani do opłacania corocznej opłaty na pokrycie kosztów związanych m.in. z:

  • zbieraniem odpadów tych samych rodzajów, jakie wprowadzili do obrotu, pozostawionych w publicznych systemach zbierania odpadów,
  • utrzymywaniem i tworzeniem systemów zbierania odpadów, transportem tychże oraz ich przetwarzaniem,
  • uprzątaniem, transportem i przetwarzaniem odpadów powstałych z produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych.

Ponadto, wymienione podmioty są zobowiązane do prowadzenia ewidencji liczby nabytych i wydanych użytkownikom końcowym produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych. Ta ewidencja ma na celu monitorowanie ilości wprowadzanych produktów oraz zarządzanie odpadami powstałymi w wyniku ich użytkowania.

Z uwagi na członkostwo Polski w Unii Europejskiej Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/852, zatwierdzona dnia 30 maja 2018 roku, stanowi kluczowy dokument regulacyjny, który ma ogromne znaczenie dla branży gospodarowania odpadami. W obliczu wyzwań związanych z ochroną środowiska, racjonalnym wykorzystaniem zasobów oraz promowaniem gospodarki o obiegu zamkniętym, ta dyrektywa stawia ambitne cele i wprowadza środki mające na celu poprawę efektywności zarządzania odpadami na terenie Unii Europejskiej.

Dyrektywa 2018/852 wprowadza szereg istotnych zmian, które mają znaczący wpływ na polską branżę gospodarowania odpadami. Jednym z głównych postulatów dyrektywy jest zwiększenie celów dotyczących recyklingu odpadów opakowaniowych, co wymagać będzie większych inwestycji w nowe technologie recyklingu oraz rozbudowę infrastruktury do segregacji i przetwarzania odpadów.

Nowe wymogi dotyczące opakowań 

Dyrektywa 2018/852 nałożyła nowe wymogi dotyczące opakowań, zachęcając do stosowania opakowań wielokrotnego użytku oraz ograniczenia ilości opakowań nienadających się do recyklingu. To z kolei może skłania przedsiębiorstwa do wprowadzenia innowacyjnych rozwiązań opakowaniowych. Firmy z branży gospodarowania odpadami muszą dostosować swoje strategie do rosnącego znaczenia opakowań wielokrotnego użytku. Może to obejmować inwestycje w rozwój technologii czyszczenia i dezynfekcji opakowań oraz współpracę z producentami i detalistami w celu promowania opakowań wielokrotnego użytku. 

Wprowadzenie zasady rozszerzonej odpowiedzialności producenta

 Jednym z kluczowych postanowień dyrektywy jest również wprowadzenie zasady rozszerzonej odpowiedzialności producenta, co oznacza, że producenci opakowań zostaną zobowiązani do ponoszenia odpowiedzialności za gospodarkę odpadami wytworzonymi w związku z ich produktami. To z kolei może zachęcić producentów do wprowadzenia bardziej ekologicznych opakowań oraz inwestycji w systemy zbierania i recyklingu odpadów.

Istota raportowania dla Przedsiębiorstw Odpadowych

We wrześniu 2018 r. weszła w życie ważna nowelizacja ustawy z 14 grudnia 2012 r. o odpadach (ustawa o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw z 20 lipca 2018 r., Dz. U. z 2018 r., poz. 1592). Elektroniczny rejestr BDO o którym mowa w nowelizacji został uruchomiony przez Ministerstwo Środowiska (obecne Ministerstwo Klimatu).

    Zmiany w prawie odpadowym dotyczą przede wszystkim podmiotów prowadzących działalność wymagającą zezwolenia na zbieranie lub przetwarzanie odpadów. Rejestr Bazy Danych Odpadowych (BDO) stał się centralnym punktem dla firm operujących w branży gospodarki odpadami. Rejestr obejmuje szereg przedsiębiorców, których działalność generuje powstawanie odpadów, w tym wprowadzających na rynek polski pojazdy samochodowe, sprzęt elektroniczny i elektryczny, baterie, akumulatory, oleje smarowe, opony pneumatyczne, opakowania, czy produkty w opakowaniach. Dla przedsiębiorców istotne może być, aby Wpis do rejestru uzyskać przed rozpoczęciem działalności, rejestrując się w systemie BDO. Marszałek Województwa wpisuje firmę do rejestru w ciągu 30 dni od złożenia kompletnego wniosku.
Jeżeli chodzi o termin, raporty należy złożyć w formie elektronicznej do 15 marca za poprzedni rok kalendarzowy. Ważne jest pamiętać, że raporty te są składane na podstawie kart ewidencji odpadów (KEO) do właściwego marszałka województwa, zależnie od miejsca wytwarzania, zbierania lub przetwarzania odpadów.

Obowiązek wpisu może dotyczyć również importerów i podmiotów dokonujących wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, a także transportujących odpady. Aby być zobowiązanym do wpisu, nie jest konieczne prowadzenie opisanej działalności w sposób ciągły ani jako główna forma działalności. Nawet organizacja charytatywnego wydarzenia masowego, na którym gromadzone są odpady lub produkty zawierające substancje niebezpieczne może wystarczyć, aby podlegać obowiązkowi wpisu.

Jest to narzędzie wykorzystywane przez instytucje administracji publicznej oraz podmioty gospodarcze do monitorowania przepływu odpadów oraz zapewnienia zgodności z obowiązującymi przepisami prawnymi. Nie jest to tylko narzędzie administracyjne - to fundament skutecznej strategii compliance, zapewniającej zgodność z wymogami prawnymi oraz etycznymi standardami działalności.

Rejestr BDO nie tylko ułatwia monitorowanie i zarządzanie przepływem odpadów, ale także umożliwia dokładne raportowanie, co jest kluczowe w kontekście transparentności działań firmy. Dzięki dostępowi do szczegółowych danych na temat ilości, rodzajów i sposobu zagospodarowania odpadów, firmy mogą nie tylko uniknąć konsekwencji naruszeń prawa, ale także efektywniej planować swoje działania, minimalizując negatywny wpływ na środowisko.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, każdy podmiot, który generuje lub zarządza odpadami, ma obowiązek prowadzenia ewidencji. Bez wpisu w Rejestrze Bazy Danych Odpadowych (BDO) nie ma możliwości przekazywania odpadów, na przykład firmie zajmującej się transportem..

Główne aspekty tego raportu istotne dla firm w branży gospodarowania odpadami:

Monitorowanie i raportowanie: BDO umożliwia firmom dokładne monitorowanie przepływu odpadów, począwszy od ich powstania, przez transport i przetwarzanie, aż do finalnej utylizacji lub recyklingu. Dzięki temu możliwe jest skuteczne raportowanie danych odpadowych, co jest kluczowe dla zgodności z przepisami prawnymi oraz dla spełnienia wymogów raportowania.

Zarządzanie ryzykiem: Poprzez analizę danych zgromadzonych w BDO, firmy mogą identyfikować potencjalne ryzyka związane z gospodarką odpadami, takie jak nieprawidłowe segregowanie czy nielegalny transport odpadów. Dzięki temu możliwe jest podejmowanie działań prewencyjnych oraz minimalizacja ryzyka wystąpienia naruszeń prawa.

Transparentność działań: Rejestracja w BDO oraz prawidłowe raportowanie danych odpadowych przyczynia się do zwiększenia transparentności działań firmy w zakresie gospodarki odpadami. To z kolei buduje zaufanie klientów, partnerów biznesowych oraz społeczności lokalnej, co jest istotne dla budowania pozytywnego wizerunku firmy.

        W branży gospodarowania odpadami, obowiązek raportowania w ramach systemu zarządzania zgodnością jest kluczowym elementem zapewnienia transparentności. Aby zachować zgodności działalności z normami, przedsiębiorcy z branży gospodarowania odpadami powinni zapoznać się z istotą KOBIZE (Krajowego Ośrodka Bilansowania i Zarządzania Emisjami), która jest instytucją odpowiedzialną za gromadzenie, przetwarzanie i udostępnianie danych dotyczących emisji substancji i energetyki, w tym również danych dotyczących gospodarki odpadami. Raport KOBIZE to dokument zawierający informacje dotyczące ilości wytwarzanych odpadów, sposobów ich zagospodarowania oraz efektywności działań podejmowanych w obszarze ochrony środowiska. Raporty KOBIZE są tworzone na podstawie zgłaszanych przez przedsiębiorstwa danych dotyczących ilości wytwarzanych i zagospodarowanych odpadów, sposobów ich przetwarzania oraz innych działań podejmowanych w obszarze ochrony środowiska. Te raporty są istotnym narzędziem zarządzania dla firm działających w branży gospodarki odpadami, ponieważ umożliwiają monitorowanie postępów w zakresie zgodności z przepisami prawa oraz ocenę skuteczności podejmowanych działań. 

Zgodnie z przepisami art. 7 Ustawy o Systemie Zarządzania Emisjami (USZE), każdy podmiot, który wykorzystuje zasoby środowiska naturalnego i w rezultacie swojej działalności (w rozumieniu definicji art. 3 pkt 20 Ustawy Prawo Ochrony Środowiska) emituje zanieczyszczenia do atmosfery, ma obowiązek sporządzenia raportu dla Krajowego Ośrodka Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE).
Ten wymóg dotyczy zarówno dużych zakładów przemysłowych z branży gospodarowania odpadami, posiadających różnorodne instalacje, takie jak sortownie odpadów czy zakłady przetwarzania odpadów, jak i mniejszych przedsiębiorstw czy jednostek, które mogą przyczyniać się do emisji zanieczyszczeń poprzez eksploatację pojedynczych urządzeń. Przykładowo, duże zakłady przemysłowe mogą posiadać specjalistyczne linie sortujące odpady lub instalacje do przetwarzania odpadów organicznych, podczas gdy mniejsze przedsiębiorstwa z branży mogą używać kotłów grzewczych do ogrzewania hal produkcyjnych lub dysponować flotą pojazdów służących do transportu odpadów. Wszystkie te podmioty muszą spełniać wymogi raportowania do KOBiZE w celu monitorowania i zarządzania emisjami zanieczyszczeń związanych z ich działalnością.

Innymi słowy, każda firma, niezależnie od swojej wielkości czy specyfiki działalności, musi podlegać obowiązkowi raportowania do KOBiZE, aby być zgodną z przepisami dotyczącymi ochrony środowiska i monitorować wpływ swojej działalności na jakość powietrza.

Obecnie nie ma uregulowań prawnych dotyczących kar za niedopełnienie obowiązku sporządzenia raportu do KOBiZE lub przedstawienie raportu zawierającego nieprawdziwe informacje.

Jednakże warto zauważyć, że zgodnie z artykułem 286 ust. 3 Ustawy Prawo Ochrony Środowiska (POŚ), informacje zawarte w raporcie do KOBiZE stanowią podstawę do sporządzenia wykazu przedstawianego marszałkowi województwa. Ten wykaz zawiera informacje i dane wykorzystywane do ustalenia wysokości opłat za korzystanie ze środowiska. Dlatego też, dla podmiotów zobowiązanych do złożenia wykazu dotyczącego korzystania ze środowiska, nieprzedstawienie raportu do KOBiZE może skutkować nałożeniem kary grzywny zgodnie z artykułem 359 ust. 2 POŚ. Kara grzywny jest sankcją za nieterminowe przedstawienie wykazu. Dodatkowo, rzetelne przygotowanie raportu do KOBiZE jest istotne dla ustalenia odpowiedniej wysokości opłaty za korzystanie ze środowiska.

Należy pamiętać, że raport do KOBiZE za poprzedni rok kalendarzowy należy sporządzić i wprowadzić do Krajowej Bazy do końca lutego każdego roku. Termin przedłożenia raportu do KOBiZE za 2023 rok upłynął więc 29 lutego 2024 r. Dlatego też, dotrzymanie terminów jest kluczowe dla uniknięcia ewentualnych kar i konsekwencji prawnych.

Sankcje Administracyjne oraz Karne w Branży Gospodarowania Odpadami

   Nowelizacja ustawy z 2018r. przyniosła także istotne zmiany w za­kre­sie ad­mi­ni­stra­cyj­nych kar pie­nięż­nych i skut­ków ich na­ło­że­nia.

Gospodarowanie odpadami jest ściśle uregulowane poprzez liczne przepisy o charakterze administracyjnoprawnym. Przestrzeganie tych przepisów jest zazwyczaj monitorowane poprzez nałożenie administracyjnych kar pieniężnych. Niemniej jednak, zarówno w ustawie o odpadach, jak i w kodeksie karnym, znajdują się zapisy dotyczące przewinień wykroczeniowych i przestępstw, które nakładają kary nie tylko finansowe. Przestępstwa odpadowe, uznawane za bardziej poważne naruszenia w zakresie gospodarki odpadami, są uregulowane w kodeksie karnym. Z kolei wykroczenia odpadowe, które są w założeniu mniejszego znaczenia w kontekście szkodliwości, są omówione w ustawie o odpadach.

Kluczową regulacją dotyczącą przestępstw odpadowych jest art. 183 kodeksu karnego.

Zgodnie z tym przepisem za;

  1. nieodpowiednie postępowanie z odpadami
  2. przywożenie substancji zagrażających środowisku
  3. nielegalne przywożenie lub wywożenie odpadów
  4. dopuszczenie do popełnienia czynów 1-3
  5. porzucenie niebezpiecznych odpadów w miejscu nieprzeznaczonym do ich składowania,
  6. przywożenie z zagranicy lub wywożenie za granicę odpadów niebezpiecznych bez wymaganego zgłoszenia lub zezwolenia albo wbrew warunkom

 

grozi kara pozbawienia wolności. Za czyny 1-4 kara ta może wynosić od 1 roku do 10 lat, natomiast za czyny 5-6 od 2 do 12 lat. Nawet w przypadku działania nieumyślnego przewidziana jest kara, jednak może być ona niższa, na przykład w postaci grzywny lub ograniczenia wolności. Ponadto, sąd może orzec nawiązkę, polegającą na obowiązku zapłaty określonej kwoty pieniężnej. W przypadku przestępstw przeciwko środowisku, minimalna nawiązka wynosi 10.000 zł, zaś maksymalna może sięgać aż 10 milionów złotych, a kwota ta jest przekazywana na rzecz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. 

Częstym rozwiązaniem stosowanym przez Sądy jest śro­dek kar­ny w po­sta­ci za­ka­zu pro­wa­dze­nia dzia­łal­no­ści zwią­za­nej z go­spo­da­ro­wa­niem od­pa­da­mi na pod­sta­wie art. 41 § 2 k.k. Za­kaz ten mo­że obo­wią­zy­wać w okre­sie od ro­ku do na­wet 15 lat od upra­wo­moc­nie­nia się wy­ro­ku.

Warto pamiętać, że odpowiedzialności karnej z art. 183 k.k., podlegają zarówno osoba zarządzająca przedsiębiorstwem gospodarującym odpadami, jak i zwykli pracownicy. Istotne jest, że taka odpowiedzialność nie wyłącza się nawet w przypadku, gdy osoby te działają w niewiedzy lub wykonują polecenia służbowe, a także gdy nie są świadome naruszania procedur przez innych pracowników. Nawet działania nieumyślne, będące efektem niedbalstwa czy lekkomyślności, podlegają karze, choć ustawodawca przewidział w takich przypadkach łagodniejszą odpowiedzialność.

 W ostatnich latach można było zaobserwować zaostrzenie polityki karnej państwa wobec sprawców czynów przeciwko środowisku, w tym również przestępstw i wykroczeń odpadowych. Okoliczności te pozwalają stwierdzić, że coraz częściej podmioty działające w branży odpadowej będą stykały się z szeroko pojętym prawem karnym – czy to na gruncie wykroczeń, czy też przestępstw. Dość prawdopodobne są również w perspektywie najbliższych lat kolejne nowelizacje przepisów dotyczących czynów przeciwko środowisku. Nowelizacje te mogą mieć na celu dalsze zaostrzenie kursu wobec sprawców omawianych przestępstw i wykroczeń.

   Naruszenia, które stanowią podstawę do nałożenia administracyjnych kar pieniężnych, obejmują działania takie jak przechowywanie odpadów niezgodnie z obowiązującymi przepisami;

  1. brak prowadzenia systemu kontroli miejsca przechowywania lub składowania odpadów lub prowadzenie tego systemu niezgodnie z przepisami
  2. zlecenie wykonywania obowiązku gospodarowania odpadami podmiotom nieuprawnionym
  3. prowadzenie działalności bez wpisu do rejestru BDO
  4. brak prowadzenia ewidencji odpadów lub prowadzenie jej w sposób nieterminowy lub niezgodny ze stanem rzeczywistym
  5. zbieranie lub przetwarzanie odpadów bez zezwolenia lub niezgodnie z posiadany zezwoleniem.

Administracyjne kary pieniężne za powyższe naruszenia mogą wynosić od 1 000 zł do 1 miliona złotych. Za zachowania transportującego odpady, które naruszają ustawowe wymogi dotyczące transportu, grozi administracyjna kara pieniężna w wysokości od 1 000 zł do 100 000 zł (zgodnie z art. 194b ustawy o odpadach). Skala konsekwencji za popełnione naruszenia jest znacząca, przy czym nałożenie administracyjnych kar pieniężnych może decydować o dalszym funkcjonowaniu na rynku gospodarowania odpadami.

Jeśli firma nie będzie prowadzić ewidencji odpadów lub zaniedba ją w sposób nieterminowy lub niezgodny z faktyczną ilością lub rodzajami odpadów, grozi jej kara grzywny lub nawet aresztu. Podobne konsekwencje spotkają firmę również w przypadku braku wpisu do Rejestru Bazy Danych Odpadowych (BDO) mimo obowiązku, prowadząc działalność bez tego. Wtedy Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska może nałożyć na firmę administracyjną karę pieniężną. Grzywna może sięgać od 100 zł do ponad 1 miliona zł, a pełna listę przewinień podlegających karze grzywny lub aresztu znajduje się w art. 171-193 ustawy o odpadach.

Jednak kara grzywny lub aresztu to nie jedyne sankcje za naruszenie przepisów dotyczących odpadów. Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska może także nałożyć na firmę administracyjną karę pieniężną za transportowanie odpadów niezgodnie z wymaganiami, czy zmianę klasyfikacji odpadów niebezpiecznych. Pełną listę sytuacji podlegających karze pieniężnej można znaleźć w art. 194 ustawy o odpadach. Kara pieniężna może wynosić od 5 tys. zł do 1 mln zł.

 Go­spo­da­ro­wa­nie od­pa­da­mi wy­ma­ga prze­strze­ga­nia przez przed­się­bior­ców z te­go sek­to­ra wie­lu szcze­gó­ło­wych, czę­sto dość re­stryk­cyj­nych norm. Nie tyl­ko nie­od­po­wied­nie po­stę­po­wa­nie z od­pa­da­mi, ale na­wet nie­do­peł­nie­nie tyl­ko okre­ślo­nych for­mal­nych wy­mo­gów mo­że ro­dzić od­po­wie­dzial­ność ad­mi­ni­stra­cyj­ną i kar­ną, po­waż­ną w skut­kach. Z tego też względu tak ważna jest świadomość norm obowiązujących przedsiębiorców zajmujących się gospodarowaniem odpadami, a w razie wątpliwości co do ich treści czy zakresu, poradzenie się specjalisty. Dlatego przedsiębiorstwa branży gospodarowania odpadami powinny zadbać o całokształt zgodności zadań z normami, jakim jest compliance, aby m.in. uniknąć konsekwencji prawnych.

Przykłady braku zgodności w Branży Gospodarowania Odpadami 

W branży gospodarowania odpadami, zachowanie zgodności z prawem i przestrzeganie obowiązujących norm staje się niezmiernie istotne. Pomimo szeregu przepisów regulujących działalność w tej dziedzinie, zdarzają się przypadki, gdy firmy nie działają zgodnie z prawem, co niesie za sobą poważne konsekwencje.

Przykłady takich nieprawidłowości są liczne i stanowią przestrogę dla innych podmiotów. Jednym z takich przypadków było działanie spółki bez zezwolenia na składowanie i przetwarzanie odpadów na terenie województwa dolnośląskiego. Pomimo podejmowanych przez miasto działań kontrolnych, firma kontynuowała swoją działalność, nielegalnie gromadząc odpady na trzech działkach. Przeciwko spółce prowadzone były postępowania administracyjne i egzekucyjne, jednakże nie doprowadziły one do zakończenia nielegalnej praktyki. W maju 2022 roku, w odpowiedzi na narastający problem, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska utworzył Wydział Zwalczania Przestępczości Środowiskowej. Inspektorzy tego wydziału złożyli zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa związane z nieodpowiednim postępowaniem z odpadami, co stanowi czyn określony w art. 183 Kodeksu Karnego. W efekcie, firma znalazła się pod nadzorem organów ścigania, a jej działania mogą zostać zakwalifikowane jako przestępstwo związane z nieodpowiednim postępowaniem z odpadami, zagrożone karą pozbawienia wolności od roku do 10 lat. 

Częstym naruszeniem przepisów przez firmy z tej branży jest nieprawidłowe postępowanie w zakresie utylizacji różnego rodzaju odpadów. Pewna firma działająca na terenie województwa śląskiego podejmowała takie działania i finalnie została zatrzymana przez Śląski Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska (ŚWIOŚ) zgodnie z decyzją wydaną w sierpniu 2023 r. na podstawie przepisów ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska. Kontrola WIOŚ przeprowadzona w dniach 14.03.2023 r. – 12.09.2023 r. wykazała, że przedsiębiorca magazynuje na tym terenie, w sposób niezgodny z przepisami ochrony środowiska, znaczne ilości odpadów niebezpiecznych. Odpady te nie zostały prawidłowo zakwalifikowane i składowane, co stwarzało poważne ryzyko dla zdrowia i życia ludzi oraz zniszczenia środowiska naturalnego. W rezultacie, Śląski Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska podjął decyzję o natychmiastowym wstrzymaniu działalności firmy, aby zapobiec dalszym negatywnym konsekwencjom dla środowiska i społeczności lokalnej. 

 Kolejna decyzja dotycząca działalności wydana została 9 października 2023 roku. Dotyczyła przedsiębiorstwa, które prowadziło swoją działalność na terenie składowiska odpadów górniczych. Firma działała na podstawie zezwolenia udzielonego przez odpowiedniego Starostę w 2017 roku, które uprawnia do przetwarzania odpadów na terenie po eksploatacji Zakładu Odzysku Odpadów. Kontrola przeprowadzona od 4.08.2023 roku ujawniła, że przedsiębiorca przyjmuje znaczne ilości odpadów niezakwalifikowanych w posiadanej decyzji, w tym odpady komunalne oraz te o właściwościach niebezpiecznych. Inspektorzy wykazali również, że odpady te są celowo zakopywane na terenie zwałowiska. W związku z powyższym Śląski Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska także podjął decyzję o wstrzymaniu działalności drugiej firmy.

Jako przykład firmy, która ominęła uzyskania zezwolenia na przetwarzanie odpadów można przytoczyć kolejne przedsiębiorstwo, nad którym wisi widmo wysokiej kary. Stwierdzono tam szereg nieprawidłowości podczas kontroli przeprowadzonej przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska. W trakcie kontroli ustalono brak prawidłowego przechowywania odpadów z produkcji mebli, co narusza przepisy dotyczące gospodarki odpadami. Podczas inspekcji wykryto, że podczas produkcji mebli powstają odpady takie jak; trociny, wióry, ścinki drewna, płyty wiórowe i forniry, które nie mogą być spalane w zwykłych piecach. Dodatkowo, stwierdzono brak miejsc selektywnego magazynowania wiórów z obróbki płyt wiórowych, mimo że tego typu odpady w zakładzie powstawały w sposób ciągły. Inspekcja ustaliła również, że wióry z rębaka były wykorzystywane do opalania pieca, zawierając fragmenty płyty wiórowej i laminatu. Co więcej, odpady te, zamiast być składowane i utylizowane, były przetwarzane na brykiet i pellet, co stanowi proces przetwarzania odpadów. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, przetwarzanie odpadów wymaga uzyskania zezwolenia, którego kontrolowany podmiot nie przedstawił.

Zgodnie z art. 41 ustawy o odpadach, przetwarzanie odpadów bez wymaganego zezwolenia jest naruszeniem prawa i podlega administracyjnej karze pieniężnej, która może sięgać od 1 tysiąca złotych do nawet 1 miliona złotych. W związku z tym, firma musi się liczyć z konsekwencjami wynikającymi z nieprzestrzegania przepisów dotyczących gospodarki odpadami

    W Polsce, mimo wprowadzenia zmian przepisów kilka lat temu w celu zwalczania nieprawidłowości związanych z odpadami, nadal istnieje szara strefa w gospodarowaniu nimi. Problemem pozostaje nieprzestrzeganie wymogów przez firmy działające w branży odpadowej, co może prowadzić do zanieczyszczenia środowiska. Ostatnie wydarzenia, takie jak pożar magazynu odpadów niebezpiecznych w Zielonej Górze, ponownie zwracają uwagę na tę kwestię. Reforma systemu w 2018 roku miała na celu zmniejszenie liczby pożarów składowisk i magazynów odpadów. Niemniej jednak, nie przyniosła ona spodziewanych efektów, a głównie dotknęła legalnie działające przedsiębiorstwa. W rezultacie szara strefa wciąż pozostaje aktywna. Firmy nielegalnie składujące odpady nadal funkcjonują, podczas gdy te, które zgodnie z przepisami prowadzą swoją działalność, muszą stawić czoła coraz wyższym kosztom i nowym wymogom. Podmioty działające zgodnie z prawem, mimo że muszą spełniać surowe wymogi, mają odpowiednie zabezpieczenia i dbają o przestrzeganie przepisów przeciwpożarowych. Jednakże koszty funkcjonowania wzrosły, a część mniejszych firm nie była w stanie sprostać nowym wymogom i zniknęła z rynku. W efekcie, duże firmy przejęły większą część rynku gospodarki odpadami.

Mimo że wprowadzone zmiany podniosły standardy w branży, wzrosły koszty gospodarki odpadami. Jednakże dopiero teraz wytwórcy odpadów zdają sobie sprawę, że właściwe gospodarowanie odpadami musi wiązać się z odpowiednimi kosztami. W efekcie, opłaty za gospodarkę odpadami wzrosły, a firmy zainteresowane profesjonalnymi instalacjami do przetwarzania śmieci zaczynają być bardziej preferowane niż te, które działają nielegalnie.

Problem starych składowisk odpadów, które pozostają nierozwiązane, nadal istnieje. Nielegalne składowiska odpadów są nadal powszechne, a ich unieszkodliwienie wymaga znacznych nakładów finansowych, których prywatne osoby często nie są w stanie ponieść. Mimo wysokich kar za nielegalną działalność, dziurawy system kontroli pozwala na unikanie sankcji

 Niezgodne z prawem działania w zakresie gospodarowania odpadami mają poważne konsekwencje zarówno dla samej firmy, jak i dla otoczenia. Mogą prowadzić do szkód środowiskowych, kar finansowych, utraty reputacji firmy oraz odpowiedzialności prawnej, włącznie z karą pozbawienia wolności. Dlatego też przestrzeganie obowiązujących przepisów oraz ścisłe przestrzeganie zasad stają się niezwykle istotne dla podmiotów działających w tej branży. 

Przedsiębiorcy z branży gospodarowania odpadami muszą zadbać o weryfikację wszystkich obowiązków, które ciążą na nich w danej branży. Warto rozpocząć ten proces jak najwcześniej, aby uniknąć ewentualnych sankcji oraz korzystać z pomocy prawnej specjalistów, aby zweryfikować wszystkie obowiązki dotyczące działalności w branży gospodarowania odpadami. Istotne jest również pilnowanie terminowego dostarczania wszelkich niezbędnych dokumentów, takich jak pisma, ewidencje czy zgłoszenia do odpowiednich urzędów. Dbałość o terminy i kompletność dokumentacji pomoże uniknąć potencjalnych sankcji i zachować zgodność z obowiązującymi przepisami. Ponadto, warto zapoznać się z głównymi aktami prawnymi obowiązującymi branżę gospodarowania odpadami i być na bieżąco z nowelizacjami. Dół formularza

Jako Kancelaria specjalizująca się w obsłudze prawnej firm z branży gospodarowania odpadami opracowujemy dla przedsiębiorców "szyte na miarę" plany compliance, które mają na celu ochronę przed ryzykami prawnymi, w szczególności z zakresu prawa administracyjnego oraz karnego, a także ochronę osób kluczowych. Dzięki naszym usługom możesz mieć pewność, że Twoja firma działa zgodnie z obowiązującym prawem i jest kompleksowo zabezpieczona przed ewentualnymi zagrożeniami prawno-administracyjnymi. Skontaktuj się z nami już dziś, a pomożemy Ci w minimalizacji ryzyka oraz zapewnieniu stabilności i sukcesu Twojego biznesu.

 Niniejszy artykuł powstał przy współpracy Kancelarii z Fundacją Mecenat.

logo.jpg (32 KB)

Sprawdź również

15 stycznia 2025

Zanim zbudujesz: sprawdź MPZP!

Upewnij się, że Twoja działka jest objęta Miejscowym Planem Zagospodarowania Przestrzennego! To dokument, który określa m.in, jak możesz zagospodarować teren i jakie warunki...

Więcej
8 stycznia 2025

Procedura uzyskania Pozwolenia na Budowę przy braku Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego

  Decyzja o warunkach zabudowy jest dokumentem, który wydawany jest w sytuacji, gdy dla konkretnej nieruchomości nie obowiązuje miejscowy plan zagospodarowania przestr...

Więcej
31 grudnia 2024

Procedura uzyskania pozwolenia na budowę, gdy obowiązuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego (MPZP)

Przed rozpoczęciem inwestycji budowlanej jednym z pierwszych i najważniejszych kroków jest sprawdzenie czy działka, na której planujemy budowę, znajduje się na obszar...

Więcej
Z ostatniej chwili
16 grudnia 2024

Jak zmienić Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego cz.2

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dalej zwanym „MPZP” pełni kluczową rolę w procesie kształtowania przestrzeni w gminach, jednak z biegiem czasu może stać ...

Więcej